Ευθανασία. Fine. Όμως για ποιούς;

Πέθανε προχτές στις 3 Ιουνίου 2011 ο Jack Kevorkian, παθολογοανατόμος στο επάγγελμα, ή αλλιώς “Dr Death” όπως τον ονομάσαν τα media της δεκαετίας του 90 όπου είχε και την περισσότερη δράση του ως υπερασπιστής του δικαιώματος του κάθε ανθρώπου με θανατηφόρα ασθένεια και σώας τας φρένας να αποφασίζει το πως θα φύγει από τη ζωή. Ο Kevorkian ήταν ένας από τους πρωτοπόρους στο να αποκτήσει το θέμα “ευθανασία” δημοσιότητα και να συζητηθεί από επιστημονικούς και μη κύκλους παγκόσμια.

Συνοπτικά το τι έκανε ο Kevorkian ήταν να βοηθήσει 130 ασθενείς με θανατηφόρες ασθένειες να καταλήξουν, ενώ του αφαιρέθηκε η άδεια ασκήσεως επαγγέλματος λόγω αυτού. Ο ίδιος είχε δηλώσει πως απέρριψε το 98-99% όλων που του ζήτησαν βοήθεια καθότι στις συνεντεύξεις τους έκρινε πως είτε δεν ήταν ψυχικά υγιείς ώστε να αποφασίσουν για τη ζωή τους (άτομα με κατάθλιψη μετά από σοβαρά ατυχήματα ή χρόνιες διαγνώσεις), είτε πως η φάση της ασθένειάς τους δεν ήταν τόσο προχωρημένη ώστε να καταστήσει την λειτουργικότητα τους σε μηδενικά επίπεδα.  Για τους 129 εξ αυτών ο Kevorkian παρείχε τα φάρμακα και το setting, ενώ οι ίδιοι οι ασθενείς τραβούσαν το σχοινί που ενεργοποιούσε τον διακόπτη που ελευθέρωνε τα δηλητήρια στον οργανισμό τους. Αυτό είναι το λεγόμενο doctor-assisted suicide, όπου ο ιατρός βοηθά στην αυτοκτονία του ετοιμοθάνατου αλλά δεν την προκαλεί ο ίδιος. Στον ασθενή 130 έκανε ενεργή ευθανασία, δηλαδή ο ίδιος του χορήγησε τα φάρμακα, το βιντεογράφησε και το έδωσε στη δημοσιότητα για να δημιουργηθεί debate σε νομικό επίπεδο. Η ευθανασία ήταν παράνομη στην πολιτεία του Michigan όπου ζούσε, οπότε και κατηγορήθηκε για ανθρωποκτονία και καταδικάστηκε σε 10-25 χρόνια φυλάκιση ενώ υπηρέτησε τα 8 και αποφυλακίστηκε το 2007 σε ηλικία 79 ετών.  Όλοι του οι ασθενείς ήταν συνειδητοποιημένοι με την απόφασή τους και είχαν την στήριξη των συγγενών τους οι οποίοι τις πλείστες φορές ήταν παρόντες στην υποβοηθούμενη αυτοκτονία.

Ο Kevorkian ήταν εκκεντρικός και ατρόμητος, τόλμησε πράγματα που οι πλείστοι συνάδελφοι του δεν θα τολμούσαμε ούτε στον ύπνο μας. Για τους υποστηρικτές αυτού του πολύ αμφιλεγόμενου θέματος, ήταν πρωτοπόρος. Για τους πολέμιους, ο αντίχριστος ο ίδιος.

Ανήκω κι εγώ σ’αυτή τη “σχολή” που λέει ότι αυτός που πάσχει από μία ανίατη νόσο που να καθιστά την ζωή του μη-λειτουργική μέχρι να πεθάνει έναν βασανιστικό θάνατο, πρέπει εφόσον έχει σώας τας φρένας να δικαιούται να αποφασίσει ο ίδιος για το πως θα τελειώσει η ζωή του. Και κατ’επέκταση να μπορεί να έχει την βοήθεια του ιατρού του στο να γίνει η διαδικασία αυτή όσο πιο γρήγορη και ανώδυνη γίνεται.

Για να γίνει πιο κατανοητό το “target group” με παραδείγματα, ο ασθενής μπορεί να πάσχει από καρκίνο και να του απομένουν 1-2 μήνες τρομερού σωματικού πόνου και ψυχικής αγωνίας, μπορεί να πάσχει από Αλτζχάιμερ και να του απομένουν 3 χρόνια συνεχώς φθίνουσας λειτουργικότητας και ύπαρξης, μπορεί να πάσχει από ένα από τα νευρολογικά σύνδρομα που προοδευτικά παραλύουν όλους τους μυς του σώματος ενώ στα τελευταία, μετά που ο ασθενής έχει χάσει την ικανότητα ακόμα και να καταπίνει, περιμένεις τους μυς των πνευμόνων να παραλύσουν ώστε ο ετοιμοθάνατος να πεθάνει από ασφυξία. Αν αυτές και άλλες πολλές ανίατες ασθένειες αφεθούν να κυλήσουν την πορεία τους, τότε ο θάνατος επέρχεται μέσω “παθητικής ευθανασίας” ή “φυσικά”, όπου δηλαδή τελικά αφαιρούνται φαρμακοθεραπεία, σίτιση, και υποστηρικτικά μηχανήματα, και ο ασθενής καταλήγει λίγες μέρες αργότερα. Η παθητική ευθανασία είναι καθημερινή ιατρική πρακτική. Αμφιλεγόμενη είναι η ενεργή ευθανασία, όπου χρησιμοποιούνται θανατηφόρες ουσίες για να καταλήξει ο ασθενής μια ώρα αρχύτερα και χωρίς να υποφέρει, με το επιχείρημα ότι μειώνεται η δεινοπάθεια του ασθενούς στο ελάχιστο και φεύγει με αξιοπρέπεια.

Πιστεύω λοιπόν ότι το πως θα καταλήξει ο ασθενής είναι δική του υπόθεση και θα έπρεπε να μπορεί να γίνει με σέβας στις δικές του επιθυμίες, ακόμα κι αν επιθυμεί να φύγει με ενεργή ευθανασία. Easier said than done, I’m sure, αλλά στο τέλος της ημέρας είναι θέμα αρχής και προσωπικής ελευθερίας.

Ως εδώ όλα καλά και φαντάζομαι κατανοητά.

Ο δικός μου συλλογισμός είναι πως το κεφάλαιο “ευθανασία” δεν αναφέρεται στους ψυχιατρικούς ασθενείς άρα υπολογίζω πως τους αποκλείει αυτομάτως. Which does make sense but hear me out: Η φύση των ψυχικών διαταραχών είναι ίσως η δυσκολότερη να αντιληφθεί ο μέσος άνθρωπος, συμπεριλαμβανομένων και των ειδικών, διότι ο ασθενής σωματικά είναι “καλά”. Or is he?

Οι ψυχικές διαταραχές είναι στην πλειοψηφία τους ήπιες ή/και ελεγχόμενες, είτε είναι χρόνιες είτε όχι. Στη χειρότερη τους μορφή αυτές οι διαταραχές κάνουν τον ασθενή να σκέφτεται και να τολμά την αυτοκτονία, και ένα μικρό αλλά σεβαστό ποσοστό αυτών βασανίζεται από την αυτοκτονικότητα του για το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του και σταδιακά όλο και πιο έντονα και συνεχόμενα. Πολλές φορές η ασθένεια παράγει φωνές που προστάζουν τον ασθενή όπως αφαιρέσει τη ζωή του. Οι ασθενείς που είναι πολύ άρρωστοι και δεν ανταποκρίνονται στις υπάρχουσες θεραπείες, πάσχουν από ανίατες ασθένειες που καταστούν την ποιότητα ζωής και την λειτουργικότητα τους σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Το 99,9% αυτών των ασθενών επιθυμούν ακόμα και με το τελευταίο τους κύτταρο να αυτοκτονήσουν για να δώσουν τέλος στην βασανισμένη τους ζωή και ένα τεράστιο ποσοστό αυτών τελικά αυτοκτονεί.

Η θνησιμότητα των ψυχιατρικών ασθενών είναι λιγότερο “αποδεκτή” από την κοινή γνώμη αλλά και από τους ιατρικούς κύκλους λόγω του ότι “πρακτικά” δεν σε σκοτώνει το σώμα σου αλλά εσύ σκοτώνεις το σώμα σου, και η σκέψη σταματά εκεί. Δεν συνεχίζει στο ότι το σώμα σου σε κάνει να το σκοτώσεις, που είναι και η φύση της ασθένειας. Οι ψυχικές διαταραχές είναι ουσιαστικά δυνητικά θανατηφόρες μέσω αυτοχειρίας. Η αυτοκτονία δεν είναι απλά μία αιτία θανάτου, είναι το δυνητικά θανατηφόρο σύμπτωμα των ψυχικών διαταραχών.

Εφόσον η αυτοκτονικότητα θεωρείται μία από τις σημαντικότερες ενδείξεις του ότι κάποιος δεν έχει σώας τας φρένας, είναι λίγο οξύμωρο να λέμε ότι είναι εντάξει να επιθυμεί κάποιος να πεθάνει, φτάνει να έχει σώας τας φρένας. (!?)

Which begs the question:

Εφόσον τάσσω τον εαυτό μου υπέρ της ενεργής ευθανασίας, και θεωρώ πως μπορούν να υπάρξουν κατευθυντήριες και πρωτόκολλα ώστε να μπορέσει να εφαρμοστεί σωστά και χωρίς να καταπατείται ο Ιπποκράτειος όρκος (στην μοντέρνα του έκδοση) που απαιτεί όπως προσφέρεις στον ασθενή σου την πιο αξιοπρεπή ποιότητα ζωής που μπορείς και σεβασμό στον θάνατο του, τότε πως κρίνω πότε ένας ψυχιατρικός ασθενής έχει “σώας τας φρένας” για να πληρεί τα κριτήρια; Γιατί το να αφαιρέσω τους ψυχιατρικούς “ετοιμοθάνατους” ασθενείς από την εξίσωση καταπατά τον ίδιο όρκο που λέει πως όλοι οι άνθρωποι ανεξαρτήτως εθνικότητας, θρησκεύματος, σεξουαλικότητας, “πελλάρας”, πρέπει να λαμβάνουν την ίδια ποιότητα θεραπείας χωρίς διακρίσεις.

Άρα για να γίνει σωστά μια τέτοια “δουλειά”, πρέπει πρωτίστως να αλλάξει η ερμηνεία της λέξης “αυτοκτονικότητα” σε επιθυμία θανάτου ανεξαρτήτου κατάστασης ψυχικής υγείας, και η επιλογή ενεργής ευθανασίας να απευθύνεται σε όλους όσους πάσχουν από μία ανίατη ασθένεια που καταλήγει σε θάνατο ανεξαρτήτου αιτίας, φτάνει να έχουν πλήρη επίγνωση της κατάστασης τους (at least when lucid).